چگونه حافظه ی بسیار قوی برای مطالعه داشته باشیم؟

بسیاری از ما این تجربه را داشته ایم که بعد از یادگیری یک مطلب و گذشت چند روز آن را فراموش کرده ایم. این مشکل به خصوص در سر جلسه ی امتحان به سراغ آدم می آید و حسابی اعصاب خردکن میشود اما برای حل این مشکل چه کار باید کرد؟

بهترین راه حل، اطلاع شما از روش شکل گیری حافظه و علل فراموشی است. دوستان خوبم دقت کنید در نوعی دسته بندی، حافظه را به دو بخش کوتاه مدت و بلند مدت تقسیم می کنند. هرگاه شما مطلبی را برای بار اول مطالعه کنید، این مطلب وارد حافظه ی کوتاه مدت شما می شود.حافظه کوتاه مدت دوام زیادی ندارد و در بهترین شرایط،کمتر از یک ساعت پایدار می ماند و پس از این مدت تقریبا چیزی از آن باقی نمی ماند این اتفاقی است که خیلی وقت ها برای درسهایی که آخر شب، روی تخت، بدون تمرکز، به همراه موسیقی و با بی حوصلگی مطالعه می کنید، روی می دهد. چه زحمت بی فایده ای!!!!

اما اگر یک مطلب را به طور دقیق مطالعه کنید و آن را یاد بگیرید، اطلاعات پس از ورود به حافظه ی کوتاه مدت، وارد حافظه ی بلندمدت می شود. نکته جالب اینجاست که هیچ مطلبی هرگز از حافظه ی بلند مدت پاک نمیشود ممکن است سؤال کنید که من بارها مطالب مهمی را به دقت یاد گرفته ام اما پس از مدتی آنها را فراموش کرده ام! نه دوست من، اگر مطلبی به حافظه ی بلند مدت وارد شود، هرگز پاک نخواهد شد اما ممکن است شما پس از مدتی دیگر نتوانید آن را در حافظه ی خود پیدا کنید و یا اصطلاحاً آن را به یاد آورید. مطالب ثبت شده عموماً از حافظه ی بلندمدت پاک نمی شوند بلکه «بازخوانی» آنها دچار مشکل می شود. اگر بخواهیم این مطلب را جمع بندی کنیم، باید بگوییم فراموشی های ما به دو دسته تقسیم میشوند

 اول: فراموشی هایی که ناشی از عدم ورود مطالب به حافظه ی بلندمدت هستند.

دوم: فراموشی هایی که نتیجه ی از بین رفتن امکان یادآوری مطالب ثبت شده در حافظه ی بلندمدت می باشند.

اما راه حل این دو نوع فراموشی چیست؟ فرض کنید برای وارد شدن هر بسته ی اطلاعاتی به حافظه ی بلندمدت، باید نیروی F به آن وارد شود تا در حافظه ی بلندمدت ثبت گردد. نیروی F توسط دو عامل تأمین می شود.  اول تمرکز و توجه  دوم تکرار

اگر دو عامل گفته شده نتوانند نیروی لازم را تأمین  کنند، تلاش شما بیهوده خواهد بود. تمرکز بالا و انگیزه ی خوب موجب موفقیت شما خواهد شد پس برای ثبت کردن یک مطلب، یا باید آن قدر آن را تکرار کنید که نیروهای کوچک هر بار مطالعه ی شما کنار هم جمع شوند و نیروی بزرگی که مورد نیاز است تأمین شود و یا این که می توانید با متمرکز کردن توجه و دقت تنها با یک حرکت بسته ی اطلاعاتی را وارد حافظه ی بلند مدت خود نمایید. شما کدام را انتخاب می کنید؟ خُب تصمیم گرفتید؟ تکرار زیاد یا مطالعه با تمرکز و توجه را؟ دوستانی که در حین مطالعه به هزار جای دیگر فکر می کنند،موسیقی گوش می کنند و یا راه می روند، از نعمت این حرکت یک ضرب! بی بهره اند و به ناچار باید دست به دامن تکرار شوند.

علاوه بر عوامل مطرح شده ، عامل دیگری که به وارد شدن اطلاعات به حافظه ی بلند مدت شما کمک شایانی می کند انگیزه است. همراه شدن عواطف با مقوله حافظه همیشه کولاک می کند. شما خاطره ی یک جشن لذت بخش و با شکوه و یا یک عزاداری حسابی را همیشه در خاطر خود خواهید داشت. اما معمولا دروسی را که با بی میلی خوانده اید تقریبا به خاطرتان نمانده است همه ی ما میدانیم که وجود انگیزه و علاقه برای موفقیت ضروری است. باید بدانید که دانش آموزان علاقه مند، لزوما بیشتر از بقیه مطالعه نمی کنند بلکه شاید با صرف وقت کمتری برای مطالعه، نتیجه بهتری می گیرند. آیا تا به حال به این موضوع از این جنبه نگاه کرده بودید با موفقیت این افراد را مدیون هوش آنها می دانستید؟ پس می توان گفت که اگر بتوانید مطالب را با انگیزه و علاقه ی بیشتری مطالعه کنید. می توانید با سادگی بیشتری آنها را به حافظه بلندمدت خود منتقل کنید اما همان طور که گفتیم هر مطلبی که وارد حافظه ی بلند مدت شود، هرگز به طور کامل از این حافظه پاک نخواهد شد. با این حال شما این تجربه را داشته اید که مطلبی را سر جلسه امتحان فراموش کرده باشید و پس از تمام شدن زمان آزمون آن مطلب جلوی چشمتان ظاهر شده و حکم نوش دارو پس از مرگ سهراب را داشته این طور فرض کنید که مطالب وارد شده در حافظه ی بلند مدت وارد یک حوضچه ی پر از آب می شوند که به «حوضچه ی حافظه» معروف است. بسته های حافظه در این حوضچه به آهستگی رسوب می کنند و از سطح بالا به سطوح پایین تر منتقل می شوند. هرچقدر مطالب به سطوح پایین تر این حوضچه رسوب کنند با سختی بیشتری بازخوانی می شوند. اگر جلوی این روند گرفته نشود، بسته ها تا حدی به عمق حافظه می روند که دیگر قابل بازخوانی نیستند و گاهی شما را مجبور به یادگیری مجدد (انتقال مجدد مطالب به حافظه ی بلندمدت) می نمایند.

راه غلبه بر این مشکل، استفاده از یکی از بهترین ابزارهای یادگیری یعنی مرور است. در فرآیند مرور شما با صرف زمانی بسیار کوتاه (حدود ۱۰ تا ۳۰ درصد زمان صرف شده برای یادگیری حتی با دقت و توجه کمتر (نیرویی کمتر از F)، مطلبی را که در حال سقوط به سطوح پایینی حوضچه ی حافظه است مجدداً به سطوح بالا باز می گردانید. مطلبی که چند بار در اثر مرور از سطوح پایین به سطوح بالایی برگردد، دیگر رسوب نخواهد کرد و با سرعت رسوب بسیار پایینی پیدا می کند. طبق نمودار فراموشی ابینگ هاوس توصیه می شود زمانهای مرور را یک ساعت، یک روز، یک هفته و یک ماه بعد از یادگیری اولیه قرار دهید.

در هر بسته ی اطلاعاتی موجود در حافظه ی کوتاه مدت برای ورود به حافظه ی بلندمدت، از یک وضعیت صفر یا یک تبعیت می کند. یعنی یا نیروی وارد شده برای ورود آن کافی است و وارد می شود، یا این که نیروی وارد شده برای وردود به اندازه ی کافی است و وارد نمیشود.

در جمع بندی مطالب فوق می توان گفت: برای یادگیری کارآمد مطالب، در درجه ی اول حداکثر دقت، توجه، انگیزه و علاقه ی خود را به کار گیرید و اگر فرصت زیادی دارید، تکرار زیاد را هم فراموش نکنید. پس از یادگیری اولیه، مطالب یاد گرفته شده وارد شده به حافظه بلندمدت را حدودة یک ساعت، یک روز، یک هفته، یک ماه و چهار ماه بعد مجددا مرور نمایید. دقت کنید که مطالعه ی بدون توجه و انگیزه و یادگیری بدون مرور، مانند آب در هاون کوبیدن است.